Steno (systeem Groote)
Spreekt men in Nederland van steno, dan bedoelt men daarmee bijna altijd het stenosysteem Groote.
De stenotekens van systeem Groote
Kenmerken van systeem Groote
- De lettertekens zijn vereenvoudigde letters. Als gevolg hiervan is het schrijven makkelijker dan het teruglezen.
- In systeem Groote wordt fonetisch geschreven. Je schrijft op wat je hoort.
- Er is geen verschil tussen hoofd- en kleine letters.
- In steno worden geen puntjes gebruikt.
- Elk woord wordt in één vloeiende penbeweging geschreven (bijvoorbeeld geen puntjes op de i), waardoor tijdwinst wordt behaald.
- Veel voorkomende woorden hebben een afkorting. Je moet dus een lijst met afkortingen uit het hoofd leren.
- Veel letters mogen worden weggelaten, maar dit moet volgens een lijst van 11 vaststaande regels gebeuren!
De regels voor het weglaten van letters
- Regel 1: aan het einde van een lettergreep worden 'd', 't' en 'dt' weggelaten indien zij direct volgen op een medeklinker. Voorbeelden: kran(t), wor(dt), mon(d)hoek.
- Regel 2: op elke plaats in een woord worden 'd', 't' en 'dt' weggelaten indien zij direct volgen op een medeklinker én worden gevolgd door een toonloze klinker. Voorbeeld: warm(t)e.
- Regel 3: een toonloze 'e' wordt weggelaten, behalve als een voorafgaande d/t/dt al is weggelaten, of wanneer de 'e' onderdeel is van de eerste lettergreep. Voorbeelden: slag(e)r en vrag(e)n, maar gluur(d)e en regering!
- Regel 4: 'en' of 'n' worden aan het einde van een woord (of woorddeel) weggelaten, behalve als het een meervoud van een zelfstandig naamwoord is. Wanneer regel 2 al is toegepast, dan wordt alleen 'n' weggelaten. Voorbeelden: wandel(en), staa(n), rek(en)som en lach(t)e(n) (= combinatie van regels 2 en 4).
- Regel 5: de meervoudsvorm van zelfstandig naamwoorden wordt
weggelaten als het meervoud duidelijk blijkt uit het restant van de zin. Pas
regel 2 toe vóór regel 5. Voorbeelden van voor de hand liggende
meervoudsvormen:
- tellen: 10 broek(en)
- andere uitspraak van klinker: bad(en)
- meervoudsvorm verandert het woord: kin(d)er(en)
- gebruik van werkwoord: pan(nen) kop(en)
- gebruik van lidwoord: de wiel(en) - Regel 6: wanneer een lettergreep eindigt met een horizontale lijn (de stenotekens voor 'i', 'ie', 'ij', 'y' en 'ei') worden 'd', 't' en 'dt' weggelaten. Voorbeelden: pi(t), gei(t), tij(d)sti(p).
- Regel 7: de voorvoegsels 'ge' en 'be' worden afgekort tot 'e'. Deze voorvoegsels worden geheel weggelaten wanneer zij niet aan het begin van een woord staan, of wanneer zij voorafgaand aan een klinker staan. Voorbeelden: (b)eleg, (g)eloof, (be)am(en) en on(ge)zon(d).
- Regel 8: de volgende voorvoegsels worden afgekort:
- con-/kon-/com-/kom- worden 'ko'. Voorbeeld: ko(n)tak(t)
- dis- wordt 'di'. Voorbeeld: di(s)ko
- mis- wordt 'mi'. Voorbeeld: mi(s)poes
- im-/in- worden 'i'. Voorbeeld: i(n)koop
- inder-/intro-/inter- worden 'ir'. Voorbeeld: i(nte)rkom
- sub- wordt 'su'. Voorbeeld: su(b)groep - Regel 9: de volgende woorduitgangen worden afgekort:
-baar wordt 'aa'
-deel(s) wordt 'd'
-heid/houd(t/en) wordt 'h'
-ig wordt 'g'
-eur wordt 'r'
-iën/-ion/ioen wordt 'n'
-rijk/keur(ig)/kunde(ig)/kom(t/en/st) wordt 'k'
-lijk(s) worst 'l'
-matig wordt 'ag'
-ment wordt 'm'
-stel(len) wordt 'st'
-schap wordt 'g'
-tie wordt 'ie'
-tief wordt 'ief'
-zaam wordt 'aam'
-besluit(en) wordt 'sl' - Regel 10: 'd', 't' en 'dt' worden weggelaten indien zij worden voorafgegaan door een medeklinker en worden gevolgd door een woorduitgang. Voorbeeld: mon(di)g.
- Regel 11: de tussen-s bij woordsamenstellingen wordt weggelaten. Voorbeeld: monnik(s)kruid.
Ontstaan van Systeem Groote
Systeem Groote is in 1899 ontwikkeld door Arnold Willem Groote (A.W. Groote).
A.W. Groote
Arnold Willem Groote was in 1899 een assistent van een Nederlandse generaal. Groote had een methode nodig om de woorden van de generaal op te schrijven terwijl hij op een paard zat.
Geen van de bestaande systemen voldeed, omdat er allerlei leestekens in voorkwamen, zoals punten. Zelfs als een paard langzaam loopt, verandert een punt al gauw in een streepje!
Daarom ontwikkelde Groote een vloeiend systeem zonder gebruik van punten.